Aile Arabuluculuğu – Tanımı

Arabuluculuk teriminin İngilizce karşılığı olan 'mediation' Latincedeki ‘medius, medium’ 

kelimesinden türemiş olup ‘ortada, arada’, anlamlarına gelmektedir. Birçok dilde – İngilizce, 

Fransızca, Almanca, İtalyanca ve Portekizce- küçük yazım ve okunuş farklılıkları ile 

kullanılmaktadır. Arabuluculuk bir çatışma yönetim ve uyuşmazlık çözüm süreci olarak daha 

yaygın şekilde bilinir hale gelmektedir. Ancak kelimenin kendisi birbiriyle çelişen anlamlara 

gelecek şekilde -hatalı biçimde- kullanılmaktadır. Özellikle İngilizce dilinde benzer seslere sahip 

kelimeler olan “mediation” (arabuluculuk), “conciliation” (uzlaştırma), “reconciliation” (barıştırma) ve hatta “metitation” (meditasyon) kelimelerinin kullanımında bir kafa karışıklığı 

görülebilmektedir. 

Yirminci yüzyılın son çeyreğinde boşanma oranlarında görülen hızlı artış, evlilik çöküşü ve 

ayrılık hallerinde uzlaşı bulma mekanizmalarına yönelik bir ihtiyaç ortaya çıkarmıştır. Mahkeme 

davaları, her iki taraf, çocuklar ve genel olarak toplum için yüksek sosyal ve duygusal maliyetler 

getirmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde sıkça kullanılan boşanma arabuluculuğu teriminin 

yerine Avrupa’da aile arabuluculuğu terimi tercih edilmektedir. Çünkü aile arabuluculuğu 

ebeveynler kadar çocuklara da yardımcı olmayı amaçlamakta ve ayrıca giderek artan sayıda kişi 

evlilik olmaksızın birlikte yaşamayı tercih etmektedir. Evli olmayan çiftlerin ve birlikte 

yaşayanların “boşanma arabuluculuğuna” ihtiyaç duymayacakları açıktır. Aile üzerine vurgu 

yapılması özellikle önemlidir, çünkü bu şekilde ihtiyaçlarının göz önünde bulundurulması zorunlu 

olan çocuklar da birlikteliğe dahil edilebilmektedir. Ayrıca evlatlık almak, yaşlı bakımı ve miras gibi konulara ilişkin uyuşmazlıklar yalnızca ayrılık veya boşanma durumları ile sınırlı değildir. Aile arabuluculuğu temel olarak ayrılmakta olan çiftlere, özellikle çocuklu çiftlere, çocuklar ve mali konular ya da edinilen mülklere ilişkin düzenlemeler dahil olmak üzere ayrılma veya boşanmadan kaynaklanabilecek hususlarda mutabakata varmalarına yardımcı olmak üzere kullanılmaktadır. Aile üyelerinin tamamı – çocuklar ve gençler, üvey anne/babalar, dedeler ve nineler – bu süreçte yer alabilmektedir. Arabuluculuk aile üyelerine kriz dönemlerinde destek olarak birbirleri ile iletişimde kalıp karşılıklı mutabakata dayanan düzenlemeler yapabilmelerine veya başta çocuk-ebeveyn ilişkileri olmak üzere ilişkilerini sürdürebilmelerine ya da baştan ilişki kurabilmelerine yardımcı olur.

Arabuluculuk Bir Bilim mi Yoksa Bir Sanat mı? 

Arabuluculuk sahip olduğu kuramsal ve pratik bilgi, ilke ve temel kurallarla giderek kendi 

başına bir disiplin olarak kabul edilmektedir. Diğer bilim dalları gibi arabuluculuk da içtihata, 

karşılaşılan vakıaların sınıflandırılmasına ve sonuçlarının analizine dayalı bir bilgi birikimi elde etmiştir. Arabulucular ve araştırmacılar arabuluculuğa lineer bir şekilde, arabuluculuğu bir adım ve aşamalar silsilesi haline getirmek, sonuçlarını katılımcıların bir anlaşmaya varmış, varmamış veya kısmen varmış olmasına göre başarılı, kısmen başarılı veya başarısız olarak sınıflandırmak yoluyla yaklaşmaktadır. Arabuluculuk hususundaki bu yaklaşım mantıklı, analitik ve görev odaklı olarak 

özellik gösteren “sol-beyin düşünüşü” kullanmaktadır. 

Aile arabuluculuğu bir bilim olarak görüldüğünde aşağıdakilere ihtiyaç duyulur: 

i)Arabuluculuğun entelektüel olarak, gerçeklerin toplandığı, farklılıkların netleştiği, mevcut 

seçeneklerin belirlendiği ve çözüm önerileri yürütüldüğü bir dizi adımdan oluşan rasyonel bir süreç olarak düşünülmesi;

ii)Vergi, emeklilik ve sosyal yardımlar da dahil olmak üzere hukuk bilgisi ve mali bilgiler dahil 

olmak üzere bilgi; Boşanmanın yetişkinler ve çocuklar için olan deneyimi ve etkisi hakkında bilgi;çocuk ve yetişkin gelişimi ve aile dinamiği bilgisi, destek hizmetlerinin bulunabilirliği;

iii)Aritmetik ve mali verileri analiz etme becerisi;

iv)Müzakere veya davaya konu edilmiş boşanma uzlaşıları, uzlaşıların yapılandırılması, eğilimler, 

güncel konulara dair bilgi ve deneyim;

v)Mantık ve makul düşünceyi içeren müzakere ve pazarlık teknikleri

vi)Arabuluculuk disiplininde eğitim, arabuluculuk araştırma çalışmaları hakkında bilgi.

Arabuluculuk, yalnızca sonuçların incelenmesi ve anlaşmaların sayılmasıyla 

anlaşılamayacak veya değerlendirilemeyecek karmaşık bir süreçtir. İnsanlar, özellikle ayrılma ve boşanma karmaşasında son derece değişken ve öngörülemeyen davranışlar sergilemektedir. Ayrılık ve boşanmada çiftler, kimi kalıplar zaman içerisinde değişime karşı oldukça dirençli olsa da 

zamanla değişen çeşitli reaksiyonlar ve kalıplar gösterir. Aile arabuluculuğunda, ayrılan eşler 

arasında, her an tutuşmaya hazır dinamikler, arabulucunun varlığı ve aktif müdahaleleri ile çeşitli şekillerde ve derecelerde sakinleştirilebilir. Bu süreç karmaşık bir dizi etkileşim içerir: doğrudan anlaşmaya çıkan bir asansör olarak görülmemelidir. Arabulucular, 'sol-beyin düşüncesinin' mantıksal, sistematik yaklaşımına ihtiyaç duydukları halde yaratıcılık ve sezgileri teşvik eden 'sağ-beyin düşüncesini' kullanmaları gerektiğini de kabul etmektedir. 'Sağ beyin düşüncesi', daha bütünsel bir şekilde bağlantılar kurmayı amaçlar. Farklı seviyelerde çalışır ve aralarındaki bağlantıları veya sezgisel sıçramaları yapabilir. Kalıplara ve ilişkilere doğrusal yollarla değil döngüsel bakar.Aile arabuluculuğu bir sanat olarak görüldüğünde ise aşağıdakilere ihtiyaç duyulur:

i) Empati, sezgisel anlayış ve insanlarla etkileşim kurma becerisi

ii) Sadece ders kitabından alınan bilgiler değil, olgunluk ve yaşam deneyimi

iii) Katılımcılardan gelen mantıksız tepkilerin artması ve uyuşmazlıkların uzaması gibi durumlara karşı kriz yönetimi becerileri de dahil olmak üzere, eşlerin ayrılığının ortaya çıkardığı duygusal ve pratik ihtiyaçlara yanıt verme becerileriiv) Sürecin yapısını ve hızını çiftin veya ailenin dinamiklerine göre değiştirebilen kişisel ve esnek bir çalışma tarzı

v) Aile üyeleri arasındaki iyi ilişkilerin ve işbirliğinin yapılacak olan anlaşmalardan daha yüksek derecede görüldüğü, bütünlüklü bir aile bakışı

vi) İletişim becerileri - dilin kullanımı, tercüme etme ve yorumlama becerisi.

Aile arabuluculuğu hem bir bilim hem de bir sanattır. Aile arabulucuları ayrılık veya 

boşanma karşısındaki eşlere diyalog yoluyla bir araya gelme ve kendileri ve çocuklarının 

gelecekleri için ortak anlaşma yolunu bulmada yardımcı olmak üzere bilgi, insani anlayış ve özel 

becerilere ihtiyaç duyarlar. Diğer bir değişle arabulucuların gereken bilgi, beceri ve tutuma sahip olmaları gerekmektedir. Mayıs 2000’de, 11 ülkeden otuz aile arabuluculuğu eğitmeni Londra 

yakınlarında düzenlenen iki günlük bir Aile Arabuluculuğu Eğitmenleri Değişim Forumunda bir araya geldi. Katılımcılar açısından zenginleştirici ve ilham verici bir organizasyon 

gerçekleştirilmişti. Arabuluculuğun temel değerleri üzerinde tartışılarak aile arabulucularının: 

• Sadece başından değil, kalpten gelen belli bir ruhla dinlemeleri

• Her kişinin bireyselliğine saygı duymaları

• Alçak gönüllülük, merhamet ve hoşgörü göstermeleri

• Uygun bir mesafeyi korumaları

• İnsan sıcaklığını ve anlayışını iletmek için iletişim kolaylaştırmaları

• Geleceğe dair umut yaratmaları

• Her zaman sözcüklerle ifade edilemeyen şeyleri görme ve hissetme yeteneğini geliştirmeleri 

gerektiği ifade edilmiştir.